ในการดำเนินธุรกิจยุคใหม่ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การบริหารจัดการ สินค้าคงคลัง (Inventory Management) อย่างมีประสิทธิภาพเป็นหนึ่งในกุญแจสำคัญที่ส่งผลต่อ ต้นทุน กำไร และการตอบสนองต่อลูกค้า ได้อย่างทันท่วงที ซึ่งหนึ่งในองค์ประกอบหลักของการบริหารสินค้าคงคลังคือการเลือกใช้ ระบบบัญชีต้นทุนของสินค้า โดยเฉพาะสองกลยุทธ์หลักที่เป็นที่นิยม ได้แก่ FIFO (First-In, First-Out) และ LIFO (Last-In, First-Out)
ความหมายของ FIFO และ LIFO
FIFO (มาก่อน ขายก่อน)
FIFO เป็นวิธีการบริหารสินค้าคงคลังที่ตั้งอยู่บนหลักการว่า “สินค้าที่เข้าคลังก่อน จะถูกขายหรือใช้ก่อน” ซึ่งสะท้อนถึงลำดับเวลาและเหมาะกับสินค้าที่มีวันหมดอายุ เช่น อาหาร ยา เครื่องสำอาง หรือสินค้าแฟชั่นที่มีแนวโน้มตกเทรนด์
ข้อดีของ FIFO:
- ช่วยลดการเสื่อมสภาพหรือหมดอายุของสินค้า
- งบการเงินสะท้อนต้นทุนตามราคาปัจจุบันน้อยกว่า ทำให้กำไรสุทธิเพิ่มขึ้น (ในภาวะเงินเฟ้อ)
- ง่ายต่อการตรวจสอบสต๊อก
ข้อเสีย:
- อาจเสียเปรียบด้านภาษีในบางประเทศ เพราะกำไรที่สูงขึ้นนำไปสู่ภาระภาษีที่มากขึ้น
LIFO (มาหลัง ขายก่อน)
LIFO คือระบบที่สินค้าที่เข้าคลังล่าสุดจะถูกขายหรือใช้ก่อน เหมาะกับธุรกิจที่ต้นทุนของสินค้าเปลี่ยนแปลงบ่อย เช่น สินค้าโภคภัณฑ์ วัตถุดิบอุตสาหกรรม หรือธุรกิจที่มุ่งควบคุมต้นทุนในช่วงที่ราคาเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
ข้อดีของ LIFO:
- สะท้อนต้นทุนสินค้าที่ขายออกไปได้ใกล้เคียงกับราคาตลาดในปัจจุบัน
- ช่วยลดกำไรทางบัญชีและภาระภาษี (ในกรณีที่ราคาเพิ่มขึ้น)
ข้อเสีย:
- ไม่เหมาะกับสินค้าที่มีวันหมดอายุ
- อาจทำให้สินค้าคงคลังล้าสมัย (Obsolete Inventory)
- ไม่ได้รับการยอมรับตามมาตรฐานบัญชีสากล (IFRS ไม่อนุญาตให้ใช้ LIFO)
กลยุทธ์ที่เหมาะสมกับธุรกิจยุคใหม่
ในโลกธุรกิจยุคใหม่ที่มุ่งเน้นความคล่องตัว ความโปร่งใส และการบริหารตามข้อมูลแบบเรียลไทม์ FIFO มักเป็นกลยุทธ์ที่ตอบโจทย์มากกว่า โดยเฉพาะในอีคอมเมิร์ซ ค้าปลีก และโลจิสติกส์ที่ต้องการความรวดเร็วในการหมุนเวียนสต๊อก
อย่างไรก็ตาม LIFO อาจยังมีบทบาทสำคัญในภาคอุตสาหกรรมหรือธุรกิจขนาดใหญ่ที่ต้องบริหารต้นทุนในช่วงเศรษฐกิจผันผวน โดยต้องพิจารณาร่วมกับที่ตั้งธุรกิจ ระบบภาษี และมาตรฐานบัญชีที่บังคับใช้
สรุป
ไม่มีคำตอบที่ถูกต้องตายตัวว่า FIFO หรือ LIFO ดีกว่ากัน เพราะแต่ละวิธีมีจุดเด่นและข้อจำกัดที่แตกต่างกัน การเลือกใช้จึงควรพิจารณาให้เหมาะสมกับลักษณะของธุรกิจ ประเภทสินค้า และนโยบายทางบัญชี ทั้งนี้ ธุรกิจยุคใหม่ควรให้ความสำคัญกับการวิเคราะห์ข้อมูลและการใช้เทคโนโลยีมาช่วยในการตัดสินใจ เพื่อให้การบริหารสินค้าคงคลังเกิดประสิทธิภาพสูงสุด
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
Investopedia. (2024). FIFO vs. LIFO: What’s the Difference?
IFRS Foundation. (2023). Inventory (IAS 2)
U.S. Securities and Exchange Commission (SEC). (2023). Inventory Accounting under U.S. GAAP
Shopify. (2024). Inventory Management Strategies